Son yıllarda Sudan, Kuzey Afrika'nın en önemli çatışma alanlarından biri haline gelmiştir. Bu ülke, bölgesel güçler ve uluslararası etkileşimler arasında sıkışmış, hem iç sorunlarla hem de dış baskılarla mücadele etmiştir. Bu noktada, İran'ın Sudan hükümetine verdiği askeri destek dikkat çekicidir. İran, Sudan’a yaptığı askeri yardımlarla, sadece Sudan ordusunun gücünü artırmakla kalmamış, aynı zamanda bölgesel güç dengesini de değiştirmiştir. 

Bu işbirliği, Sudan'ın geleceğini belirleyecek bir etkiye sahip olabilir. Peki, bu ortaklık bölgedeki güç dengelerini nasıl değiştirebilir ve Amerika, İran-Sudan ittifakını engelleyebilir mi? Sorularına daha derinlemesine bir bakış atmak faydalı olacaktır. 

1. İran ve Sudan: Stratejik Bir Ortaklık ve Askeri İşbirliği 

İran ve Sudan arasındaki ilişki, 1990’lı yıllarda, özellikle eski Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir döneminde güçlenmiştir. O dönemde, Sudan Batı tarafından uygulanan yoğun yaptırımlarla karşı karşıyaydı ve İran, bu ülkeye askeri, ekonomik ve istihbari yardımlar sunarak stratejik bir ortaklık kurdu. 

Ancak, 2019 yılında Ömer el-Beşir’in devrilmesinin ardından, Sudan’ın dış politikasında değişiklikler yaşandı. Buna rağmen, ülke içindeki çatışmaların derinleşmesi ve isyancı grupların tehdidiyle birlikte, Sudan yönetimi tekrar İran’a yöneldi. İran, gelişmiş askeri teçhizat, insansız hava araçları (İHA) ve askeri eğitim vererek Sudan’a yardımcı oldu. 

2. İran İHA’ları: Sudan’daki Savaşın Dengesini Değiştiren Faktör 

İran’ın Sudan’a sağladığı en önemli askeri desteklerden biri insansız hava araçları olmuştur. Bu araçlar, özellikle son dönemdeki çatışmalarda büyük bir etki yaratmıştır. 

İran yapımı bazı İHA’lar, Sudan’ın savaşta elde ettiği başarıların temel sebeplerindendir: 

Şahid 129: Bu İHA, keşif ve hassas saldırılar yapabilme kapasitesine sahip olup, Sudan ordusunun isyancıları etkili bir şekilde hedef almasına olanak sağlamıştır. 

Muhacir 6: Bu İHA, hassas füze saldırıları yapabilen bir araçtır ve Sudan’ın isyancı mevzilerine karşı başarılı operasyonlar gerçekleştirmesine yardımcı olmuştur. 

Bunun yanında, İran’ın sağladığı elektronik harp sistemleri ve gelişmiş gözlem teknolojileri, Sudan ordusunun savaş alanındaki stratejik avantajlarını artırmıştır. Bu teknolojiler, Sudan’a sahadaki düşman hareketlerini izleme ve buna göre operasyonları planlama konusunda önemli bir avantaj sağlamıştır. 

3. Amerika ve Batı: İran-Sudan İttifakına Karşı Endişeler 

ABD, Sudan’daki politikaları aracılığıyla bu ülkeyi Afrika’daki stratejik bir üs haline getirmeyi hedeflemektedir. Ancak İran ile artan işbirliği, Washington’un bölgedeki etkisini tehdit etmektedir. 

Amerika’nın bu işbirliğine karşı alacağı önlemlerden bazıları şunlar olabilir: 

Yeni yaptırımlar: ABD, Sudan’a yönelik daha fazla yaptırım uygulayarak bu ülkenin İran ile olan askeri ilişkisini kısıtlamaya çalışabilir. 

Diplomatik baskılar: ABD, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi müttefikleri aracılığıyla Sudan’ı İran ile olan ilişkilerini kesmeye zorlayabilir. 

İsyancılara destek: ABD, Sudan’daki muhalif gruplara desteğini artırarak, hükümetin karşısındaki direnci güçlendirebilir. 

Bu tür tepkiler, Amerika'nın Sudan ve İran arasındaki ilişkiyi zayıflatma çabalarının bir parçası olabilir. 

4. İran-Sudan İşbirliğinin Bölgesel Güç Dengesine Etkisi 

İran ve Sudan arasındaki askeri ittifak, sadece iki ülke arasında değil, aynı zamanda bölgesel düzeyde de büyük etkiler yaratmaktadır. Bu ittifakın başlıca bölgesel sonuçları şunlar olabilir: 

Suudi Arabistan ve Mısır için tehdit: Sudan, hem Mısır hem de Suudi Arabistan için coğrafi olarak stratejik bir öneme sahiptir. İran’ın Sudan’daki etkisinin artması, bu ülkelerle olan ilişkileri etkileyebilir. 

İsrail için yeni bir tehdit: İsrail, son yıllarda Sudan ile ilişkilerini geliştirmeye çalışmıştı. Ancak İran’ın Sudan’daki etkisi, Tel Aviv için yeni bir güvenlik tehdidi oluşturabilir. 

Afrika’daki İran etkisi: Sudan ile güçlenen ilişkiler, İran’ın Afrika’daki diğer ülkelerdeki etkisini artırmasına yardımcı olabilir. Bu da Batı’ya karşı yeni bir ittifak oluşturabilir. 

5. İran ve Sudan Arasındaki İşbirliğinin Geleceği: Olası Senaryolar 

Gelecekte, İran ve Sudan arasındaki ilişkilerin nasıl şekilleneceğini tahmin etmek için birkaç olası senaryo vardır: 

A) Askeri işbirliğinin derinleşmesi 

Çatışmaların devam etmesi durumunda, İran, Sudan’a daha gelişmiş silah sistemleri sağlayabilir ve askeri eğitimleri artırabilir. 

B) ABD’nin daha sert tepkisi 

Washington, Sudan’a karşı diplomatik ve ekonomik baskıları artırabilir. Bu da Sudan’ın İran ile olan ilişkisini zayıflatma çabalarını hızlandırabilir. 

C) İran’ın Afrika’daki direniş eksenini güçlendirmesi 

İran ve Sudan arasındaki işbirliği, diğer Afrika ülkeleri için de bir model oluşturabilir. Bu da Batı’nın kıtadaki etkisini azaltabilir. 

Sonuç 

İran’ın Sudan’a sağladığı askeri destek, sadece iki ülke arasındaki bir işbirliği değil, aynı zamanda bölgesel güç dengelerini değiştiren önemli bir gelişmedir. Bu destek, Sudan hükümetinin iç çatışmalarla başa çıkmasını kolaylaştırmış ve ABD’nin bölgedeki planlarını zorlaştırmıştır. 

İran’ın sunduğu teknolojik ve askeri yardımlar, Sudan’ı Batı’dan bağımsız hale getirmiştir. Ancak Amerika ve müttefikleri, bu işbirliğini zayıflatmak için diplomatik baskı ve yaptırımlar uygulamaya devam edecektir. 

İran ve Sudan arasındaki ittifakın geleceği, Sudan’daki çatışmaların nasıl evrileceğine ve uluslararası baskıların nasıl şekilleneceğine bağlı olarak belirginleşecektir. 

İran ve Sudan arasındaki askeri işbirliği, özellikle son yıllarda İran’ın Sudan’a insansız hava araçları ve gelişmiş askeri ekipman sağlamasıyla önemli bir ivme kazandı. Bu destek, Sudan’ın iç isyancılara karşı direncini artırdı ve Batı’nın yaptırımlarından kurtulmasına yardımcı oldu. İran, askeri eğitimler ve modern ekipmanlarla Sudan ordusunu güçlendirerek, Afrika’daki etkisini artırdı. Bu işbirliği, Amerika’nın bölgedeki stratejik planlarına karşı ciddi bir tehdit oluşturuyor. 

Amerika, bu işbirliğinden endişe duyuyor ve İran-Sudan ilişkisini zayıflatmak için diplomatik baskıları ve yaptırımları artırabilir. Ancak İran ve Sudan, bu ittifakı sürdürebilir ve Afrika’daki diğer ülkelere Batı'ya karşı bir model oluşturabilir. 

Dr. Mustafa Yakub 

www.kudusgunu.com