İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Pazar günü ulusal savaş tatbikatı kapsamında düzenlenen kabine toplantısında İran'a yönelik tehditlerini yeniledi.

 “Bölgemizdeki gerçek hızla değişiyor. Biz durgun değiliz.” 

Netanyahu, Tel Aviv'deki bir yeraltı askeri sığınağında düzenlenen toplantıda, “savaş doktrinimizi ve eylem olanaklarımızı bu değişikliklere uygun olarak uyarlıyoruz" dedi. 

"İran'ın nükleer programına, füze saldırılarına ve çok cepheli harekat dediğimiz şeye karşı harekete geçmeye kararlıyız."

Açıklama, İsrail başbakanının Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nu (IAEA) İran'a “teslimiyet” ile suçlamasından saatler sonra geldi. Geçen hafta, IAEA, İran'da keşfedilen ağır şekilde zenginleştirilmiş uranyum parçacıklarını araştıran bir davayı kapattı. Ajans, yüzde 83,7'ye kadar zenginleştirilen parçacıkların varlığını açıklayan tatmin edici bir yanıt aldığını bildirdi.

Netanyahu, teşkilatın kararını siyasi olarak nitelendirdi ve IAEA'yı İslam Cumhuriyeti'ne karşı koyamadığı için de eleştirdi.

2015 Kapsamlı Ortak Eylem Planı nükleer anlaşması kapsamında İran, uranyum stokunu sınırlamayı ve uranyumu yalnızca nükleer santralleri çalıştırmak için gereken saflık olan %3,67 ile zenginleştirmeyi kabul etti. Buna karşılık İran, ABD, AB ve BM Güvenlik Konseyi tarafından uygulanan yaptırımlardan kurtuldu. 

ABD'nin 2018'de anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinden bu yana İran, uranyumun saflığını %60'a kadar zenginleştirdiğini söylüyor. İran'ın uranyum stoku da nükleer anlaşmanın düşmesinden bu yana on kat arttı.

Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nün İran Programı'nda araştırma görevlisi olan Danny Citrinowicz The Media Line'a “İran uranyum zenginleştirme konusunda büyük ilerleme kaydetti” dedi.

Şu anda dramatik bir eyleme gerek yok

Citrinowicz, İsrail'in İran'a karşı askeri harekatın eşiğinde olduğunu öne süren çok sayıda açıklamanın olduğu bir ortamda ihtiyatlı olmaya çağırdı. 

"Durum endişe verici ancak bu noktada dramatik bir eylemi hak etmiyor."

İsrail, İran'ın nükleer kapasiteye doğru ilerleme kaydetmesini yıllardır dikkatle izliyor.

İran'ın nükleer programına karşı düzenlenen yüzlerce hava saldırısının ve diğer operasyonların arkasında İsrail'in olduğuna inanılıyor. Bunlar, üst düzey İranlı bilim adamlarına yönelik suikastları ve nükleer tesislere yönelik siber saldırıları içeriyor.

İsrail'in mevcut askeri tatbikatı, ülkeyi uzun süreli çok cepheli bir savaşa hazırlamayı amaçlıyor, İsrail'in İran'ı vurması durumunda beklediği senaryo. “Sert El” tatbikatı ayrıca bir sivil cephe hazırlık testini de içeriyor.

Tatbikat başlamadan önce İsrail Savunma Kuvvetleri'nden yapılan açıklamaya göre, tatbikat hava kuvvetleri için çok arenalı bir tatbikat ve donanma için bir saldırı ve savunma görev tatbikatı içeriyor.

İsrailli yetkililer, İran'ın nükleer kapasitesine müsamaha göstermeyeceklerini defalarca ilettiler. İsrail, İran'ı baş düşmanı ve İslam Cumhuriyeti'nin nükleer emellerini en büyük tehdidi olarak görüyor.

Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü kıdemli üyesi ve Netanyahu'nun eski ulusal güvenlik danışmanı emekli Tümgeneral Yaakov Amidror, "Son açıklamalar muhtemelen Amerika'nın İran'la bir tür anlaşmaya varma çabalarına bir yanıttır" dedi.

İran ile müzakereler 2013'ten beri sürüyor

İran, 2013'ten beri dünya güçleriyle müzakere ediyor. Başkan Joe Biden, Başkan Donald Trump'ın İran nükleer anlaşmasından tek taraflı olarak çekilmesinden yaklaşık üç yıl sonra, 2021'de göreve başladı ve hızla yeni müzakerelere başladı. Bu müzakereler yeni bir anlaşma getirmeyi başaramadı ve son zamanlarda basında çıkan haberler, ABD'nin şimdi İran'la İran'ın uranyum zenginleştirmesini tamamen durdurmayacak ancak sınırlayacak geçici bir anlaşma üzerinde müzakerelere girmek istediğini ileri sürdü.

Yirmi yıl önce İran'ın nükleer programını en büyük tehdidi olarak tanımladığından beri İsrail, İran'ın nükleer emellerine ve İran'la herhangi bir anlaşmaya karşı tutumunu sürdürdü.

Pek çok uzmanın ülkenin nükleer silah geliştirmek için ihtiyaç duyduğu teknoloji ve uzmanlığa zaten sahip olduğuna inanmasıyla, İran şu anda nükleer kapasitenin zirvesinde görünüyor. İran'ı nükleer bir güç olmaktan alıkoyan tek şey iç siyasi irade gibi görünüyor.

Bu gerçeklik göz önüne alındığında İsrail, İran'ın nükleer tesislerinin bir kısmına veya tamamına önleyici bir saldırı gerçekleştirip gerçekleştirmeme ikilemiyle karşı karşıya.

İran'ın nükleer programını yok etmek İsrail için gerçekçi olmayan bir hedef olabilir. İran'ın nükleer tesislerinin ülke geneline dağılmış olması, İsrail'in onları İsrail Hava Kuvvetleri üslerinden 1.000 mil uzaktayken ortadan kaldırmak için karmaşık hava saldırıları gerçekleştirme kabiliyetine ilişkin şüpheleri artırıyor.

İsrail'in İran'a saldırması, muhtemelen daha büyük, çok cepheli bir bölgesel savaşın açılış eylemi olacaktır. İran'ın yanıt olarak bölgesel vekil güçlerini İsrail'e saldırmaya zorlaması beklenirken, böyle bir savaşın muhtemelen Ortadoğu'da büyük hasara ve çok sayıda can kaybına yol açacağı tahmin ediliyor.

Sonrasında İran'ın nükleer emellerinden vazgeçmesi pek mümkün olmayacak. “Böyle bir saldırı başarılı olsa bile İran'ın biriktirdiği bilgiler silinemez. Citrinowicz, "İran böyle bir saldırının ertesi günü planlarından vazgeçmeyecek ve yeniden inşa edecek" dedi.

Batı'nın çoğu İran'la bir nükleer anlaşmaya varmaya hevesliyken, İsrail herhangi bir müzakereye karşı kararlı. Citrinowicz, bu dinamiğin İsrail'i "aşağı bir konuma" soktuğunu söyledi. "İran'la müzakere etmek dışında herhangi bir şekilde anlaşmaya yönelik uluslararası iştah çok az" diye ekledi.

Washington, geniş çaplı bir askeri çatışmadan kaçınmak için müzakereleri zorluyor. Ancak JCPOA'nın Çin ve Rusya desteğiyle imzalanmasına izin veren uluslararası ortam bu noktada yeniden yaratılamaz.

İran, Ukrayna'daki saldırısı nedeniyle müzakereci güçlerin çoğuyla anlaşmazlığa düşen Rusya tarafından cesaretlendirildi. İran'ın, Ukrayna'ya saldırmak için kullanılan Rusya'ya düzenli bir silahlı insansız hava aracı tedarikiyle bu savaşa doğrudan müdahalesi, İran'ı hedef alan ani küresel eleştiri gördü.

Uluslararası toplum, İsrail'in İran'ı vurması durumunda neredeyse kesin olan büyük bir bölgesel savaştan kaçınmak istiyor. Pek çok ülke İran sorununun bölgede kaos yaratmadan sessizce çözülmesini istiyor.

İsrail ABD desteği olmadan İran'ı vurur mu?

Açık sorulardan biri, İsrail'in ABD desteği olmadan saldırmayı seçip seçmeyeceğidir.

Citrinowicz, "Amerikan desteği olmadan bir İsrail saldırısı çok karmaşık bir kumar olur" dedi. 

"Bir saldırının bu kadar büyük sonuçları varken, böyle bir saldırıyı önceden ABD ile koordine etmek kritik önem taşıyor."

Son İsrail retoriği aksini gösteriyor

Bu yılın başlarında, İsrail ve ABD orduları, simüle edilmiş hedef saldırılarını içeren büyük bir ortak tatbikat düzenledi. Ancak Biden Yönetimi şimdiye kadar Ortadoğu'ya daha fazla müdahil olmak konusunda isteksizdi. 2021'de Afganistan'dan çekilme, ABD'nin bölgedeki müdahalesini azaltma politikasının başlangıcı oldu.

İsrail, ABD'nin İran'la müzakerelere yönelik ilerlemesiyle ilgili ciddi endişelerini dile getirdi. İsrail'in önleyici saldırı tehdidini yerine getirip getirmeyeceği henüz belli değil. 

Büyük sonuçların beklendiği gibi, İsrail Ortadoğu'nun çehresini değiştirecek adımlar atmadan önce dikkatli davranıyor gibi görünüyor.

/The Jarusalem Post-Tercüme ve edit: İsrailpost